در طراحی و انتخاب تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی، یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که باید مورد توجه قرار گیرد، درجه حفاظتی یا همان IP Rating است. این شاخص بین‌المللی مشخص می‌کند که یک محفظه یا باکس تا چه میزان می‌تواند در برابر نفوذ اجسام جامد مانند گردوغبار و مایعاتی مثل آب محافظت ایجاد کند. این موضوع به‌ویژه در صنایع حساسی مانند نفت، گاز، پتروشیمی، معادن، صنایع غذایی و دارویی که با محیط‌های پرفشار، مرطوب یا مستعد انفجار روبرو هستند، اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند.
IP Rating چیست؟
کلمه IP مخفف عبارت Ingress Protection یا به‌عبارتی «درجه حفاظت در برابر نفوذ» است. این استاندارد یکی از پرکاربردترین سیستم‌های طبقه‌بندی در صنایع برق، الکترونیک، کنترل صنعتی، تجهیزات ضد انفجار و حتی لوازم خانگی و صنعتی محسوب می‌شود. هدف این استاندارد، مشخص‌کردن میزان مقاومت یک محفظه یا تجهیز در برابر نفوذ اجسام جامد (مانند گردوغبار) و مایعات (مانند آب) به درون بدنه یا محفظه است.
درجه حفاظت IP به‌صورت IPXX نوشته می‌شود که در آن هر یک از دو حرف “X”، نماینده یک عدد است:
عدد اول (بین ۰ تا ۶) نشان‌دهنده میزان حفاظت در برابر نفوذ اجسام جامد خارجی، گردوغبار و تماس‌های تصادفی مانند لمس انگشت یا ابزار است.
عدد دوم (بین ۰ تا ۹) میزان مقاومت محفظه در برابر نفوذ آب یا رطوبت را مشخص می‌کند.
به‌طور مثال، کد IP66 به این معناست که محفظه موردنظر:
در برابر گردوغبار کاملاً آب‌بندی شده است (عدد 6 اول).
در برابر پاشش شدید آب از هر جهت نیز مقاوم است (عدد 6 دوم).
این طبقه‌بندی توسط استاندارد بین‌المللی IEC 60529 (که توسط کمیسیون بین‌المللی الکتروتکنیک تدوین شده) تعریف شده و به کاربران و مهندسان کمک می‌کند تا بدانند آیا یک تجهیز برای شرایط محیطی خاص مناسب است یا خیر.
ساختار استاندارد IP:
مثال: IP66
- رقم اول 6: محافظت کامل در برابر گرد و غبار (غبار نمی‌تواند وارد محفظه شود)
- رقم دوم 6: مقاومت در برابر پاشش شدید آب از هر جهت
جدول کامل IP Rating و تفسیر هر سطح حفاظت
| رقم اول (محافظت در برابر اجسام جامد) | توضیح |
|---|---|
| 0 | بدون حفاظت |
| 1 | محافظت در برابر اجسام جامد بزرگتر از 50 میلی‌متر (مثلاً دست انسان) |
| 2 | محافظت در برابر اجسام جامد بزرگتر از 12.5 میلی‌متر (مثلاً انگشتان) |
| 3 | محافظت در برابر ابزارها و سیم‌ها بزرگتر از 2.5 میلی‌متر |
| 4 | محافظت در برابر اجسام جامد بزرگتر از 1 میلی‌متر |
| 5 | محافظت نسبی در برابر گردوغبار (نفوذ محدود) |
| 6 | محافظت کامل در برابر نفوذ گردوغبار |
| رقم دوم (محافظت در برابر مایعات) | توضیح |
|---|---|
| 0 | بدون حفاظت |
| 1 | مقاومت در برابر قطرات آب عمودی (مانند باران سبک) |
| 2 | قطرات آب تا زاویه 15 درجه |
| 3 | اسپری آب تا زاویه 60 درجه |
| 4 | پاشش آب از هر جهت |
| 5 | اسپری شدید آب با فشار کم |
| 6 | پاشش شدید آب با فشار بالا |
| 7 | غوطه‌وری موقت در آب تا عمق 1 متر |
| 8 | غوطه‌وری دائم در آب در شرایط مشخص |
| 9K | محافظت در برابر پاشش آب با فشار و دمای بالا (در خودرو و صنایع خاص) |
اهمیت IP Rating در باکس‌های ضد انفجار
در صنایع مستعد خطر انفجار یا محیط‌هایی با شرایط سخت، تنها ضد انفجار بودن یک باکس کافی نیست. باید از نظر مقاومت در برابر آب و گردوغبار نیز اطمینان حاصل شود. نفوذ حتی مقدار اندکی رطوبت یا گردوغبار درون باکس می‌تواند باعث اتصال کوتاه، احتراق یا خرابی تجهیزات شود.
چند مثال از کاربردهای مهم:
- پالایشگاه نفت: نیاز به IP66 یا بالاتر به دلیل وجود بخارهای خورنده و پاشش مایعات
- معادن زیرزمینی: IP67 یا IP68 به‌دلیل گردوغبار زیاد و احتمال آب‌گرفتگی
- کارخانه داروسازی: IP65 برای محافظت از تجهیزات حساس در محیط تمیز اما مرطوب
ارتباط بین IP Rating و نوع جنس بدنه باکس
جنس بدنه باکس نقش مهمی در تحقق استاندارد IP دارد:
- استیل ضد زنگ: با آب‌بندی مناسب می‌تواند به IP66 و IP67 برسد.
- فایبرگلاس (GRP): به‌طور طبیعی ضد رطوبت است و با طراحی دقیق می‌تواند IP65 یا بالاتر داشته باشد.
- آلومینیوم: با آب‌بندی صحیح می‌تواند IP66 ارائه دهد، ولی نیاز به مراقبت بیشتر در محیط‌های بسیار مرطوب دارد.
انتخاب IP مناسب بر اساس محل نصب
| محیط نصب | حداقل IP توصیه‌شده |
|---|---|
| فضای داخلی خشک | IP30 یا بالاتر |
| فضای صنعتی نیمه‌مرطوب | IP54 |
| فضای باز شهری | IP65 |
| محیط‌های مرطوب و پاشش آب | IP66 |
| غوطه‌وری موقت | IP67 |
| تجهیزات زیر آب دائم | IP68 |
چگونه بفهمیم یک باکس واقعاً IP مورد نظر را دارد؟
- بررسی برگه مشخصات فنی (Datasheet)
- داشتن گواهی‌نامه از مؤسسات معتبر (مانند TUV، SGS یا UL)
- مطابقت با استانداردهای بین‌المللی مانند EN 60529 و IEC 60529
- آزمایش واقعی محصول یا ویدیوهای تست تولیدکننده
اشتباهات رایج در انتخاب IP Rating
- در نظر نگرفتن زاویه پاشش آب: IPX3 و IPX4 تفاوت زیادی دارند.
- توجه نکردن به شرایط واقعی محیط کار: ممکن است در محیط خشک کار کنید اما دستگاه در معرض شست‌وشوی صنعتی باشد.
- اعتماد بیش از حد به IP بالا بدون بررسی جنس بدنه و کیفیت ساخت
- عدم تطابق IP با کلاس انفجاری محیط (Zone)
نقش IP Rating در کاهش هزینه‌های نگهداری
با انتخاب صحیح IP Rating، تجهیزات داخلی باکس از آسیب دیدگی زودرس در امان می‌مانند:
- کاهش تعداد خرابی تجهیزات
- کاهش هزینه تعمیر و تعویض
- افزایش عمر مفید دستگاه‌ها
- افزایش ایمنی کارکنان و محیط کار
جمع‌بندی نهایی
IP Rating یا درجه حفاظت، یک معیار کلیدی در انتخاب باکس‌های صنعتی و ضد انفجار است. این شاخص نه‌تنها نشان‌دهنده مقاومت باکس در برابر عوامل محیطی است، بلکه با انتخاب صحیح آن می‌توان از بروز خطرات جدی مانند انفجار، اتصال کوتاه و خرابی‌های تجهیزات جلوگیری کرد. توجه به جنس بدنه، محل نصب، نوع کاربرد و استانداردهای بین‌المللی در کنار IP Rating، شما را به یک انتخاب دقیق و مطمئن هدایت می‌کند.
مشاهده و خرید باکس‌های ضد انفجار با استاندارد IP در رسام صنعت ونداد
برای مشاهده انواع باکس‌های ضد انفجار با استانداردهای IP65، IP66 و بالاتر، وارد لینک زیر شوید و با کارشناسان ما جهت مشاوره فنی تماس بگیرید:
👉 خرید باکس ضد انفجار – رسام صنعت ونداد